Kitô hữu, người xây dựng mạng lưới truyền thông làm chứng về Chúa Ki tô đang sống - Phần 2 và hết

II. Giáo Hội với phương tiện truyền thông​

1- Truyền thông, mạng xã hội như một quà tặng của Thiên Chúa cho Giáo Hội

Trong Sắc lệnh “Truyền Thông Xã Hội - Inter Mirifica”, hoặc trong rất nhiều văn kiện khác liên quan đến truyền thông như “Hiệp thông và tiến bộ - Communi et Progressio”, “Huấn thị Mục vụ thời đại mới – Aetatis Novae”, Giáo Hội luôn nhìn truyền thông là "quà tặng của Thiên Chúa" ban cho Giáo Hội và con người" . Phương tiện truyền thông đóng góp cho lợi ích chung, và hỗ trợ cho việc truyền rao Nước Thiên Chúa. Truyền thông giúp liên kết con người[1] , đóng góp cho việc phục vụ lợi ích cá nhân và sự phát triển xã hội.[2] Nhờ truyền thông, con người có thể cộng tác với Thiên Chúa trong chương trình cứu độ[3], và Giáo Hội có thể dùng nó như một phương tiện hữu ích để loan báo Tin Mừng.[4]

Hơn thế nữa, Giáo Hội khám phá ra “ những điều kỳ diệu” trong truyền thông xã hội, và vì thế, Giáo Hội bày tỏ lòng biết ơn của mình với Thiên Chúa về món quà đã nhận lãnh. [5]

Để rồi qua nhiều thời đại, Giáo Hội vẫn cố gắng sử dụng món quà này với những cách thức khôn ngoan hầu đem lại nhiều lợi ích vì phần rỗi các linh hồn, cũng như cho việc loan báo Tin Mừng. Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đã từng lập lại ý niệm về quà tặng mà truyền thông có thể là "Truyền thông, ở bất cứ nơi đâu và cách nào mà nó thực hiện, luôn mở ra những bầu khí quyển rộng hơn cho nhiều người. Đó là một quà tặng của Thiên Chúa ban cho con người, kéo theo một trách nhiệm lớn lao. Tôi thích nói đến nội lực này của truyền thông như là "sự gần gũi"[6]​

2- Một Giáo Hội năng động và sáng tạo trong việc tận dụng truyền thông để loan báo Tin Mừng

Với phương tiện truyền thông qua nhiều thời đại, Giáo Hội nhìn nhận những tiềm năng của phương tiện truyền thông, vì thế, Giáo Hội luôn nhắc nhở mình và mọi thành phần trong Giáo Hội luôn “tích cực và sáng tạo” trong việc tận dụng hệ thống mạng lưới toàn cầu (Internet) cũng như các ngành truyền thông khác để biến truyền thông trở thành công cụ hữu ích cho việc loan báo Tin Mừng.[7] Bởi Giáo Hội biết rằng, khi truyền thông được sử dụng cách đúng đắn và phù hợp, truyền thông sẽ trở nên một công cụ hữu hiệu cho sứ vụ Loan báo Tin Mừng, rao loan ơn cứu độ mà Giáo Hội đã lãnh nhận từ Thiên Chúa.[8] Do vậy, Giáo Hội cảm thấy có lỗi nếu phớt lờ, không sử dụng những phương tiện truyền thông để rao loan Tin Mừng, phục vụ vì lợi ích các linh hồn.

3- Một Giáo Hội không lo sợ ra khơi trong vùng biển của truyền thông kỹ thuật số

Đứng trước những lo âu về những mảng tối của dạng thức truyền thông kỹ thuật số, nhiều người, hay cộng đồng đã cảm thấy lo ngại sợ bị nhấn chìm trong những tiến bộ của công nghệ với những mảng tối của nó, hay một cách thức truyền thông mới, mà họ chưa được thấu hiểu, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolo II đã đưa ra lời mời gọi “Tôi ước muốn để nói với toàn thể thế giới ‘ Đừng sợ. Đừng sợ những công nghệ mới’ . Và, "Không hề sợ hãi, chúng ta phải giương buồm, chèo thuyền đi vào vùng biển của kỹ thuật số, đương đầu với chỗ nước sâu bằng tất cả sự say mê giống như Giáo Hội đã lèo lái con thuyền suốt 2000 năm qua...Chúng ta muốn nói rõ chính chúng ta bằng lối sóng trong thế giới kỹ thuật số với một trái tim của người tín hữu. trợ giúp và cho hồn vào giòng chảy truyền thông, giao tiếp liên tục của internet." ( ĐGH Benedicto XVI, 2010)

4- Một Giáo Hội hiện diện trên mạng xã hội để đem tin vui, nối kết con người, xóa đi hận thù

Hơn bao giờ hết, Giáo Hội ý thức mình đang ở đâu, thời đại nào và cần hội nhập thế nào để đạt tới sứ mạng của mình. Vì thế, khi mạng xã hội ngày hôm nay đang phát triển nhanh chóng, và số lượng “cư dân” đầy ắp trên các trang mạng xã hội, Giáo Hội không thể làm ngơ, phớt lờ để không đi vào những nơi con cái mình, cũng như bao người chưa biết Chúa đang đứng nơi đó.

Khi mạng xã hội được ví như một ngã tư công cộng, một diễn đàn rộng lớn mà nơi đó, con người thỏa sức gặp gỡ nhau, bàn thảo, chia sẻ nhiều vấn đề, suy nghĩ…thì cũng chính nơi đó, Giáo Hội có thể gặp gỡ những cư dân mạng để đem Tin Vui, để phục vụ cho sự thật, phục vụ cho một nền văn hóa sự sống, để loan báo Tin Mừng, để nói về một Đức Kitô đang sống.

Do vậy, nếu Giáo Hội không có sự hiện diện, và không chia sẻ tin vui nơi diễn đàn này, thì khi đó, Giáo Hội đang liều lĩnh đứng bên mép rìa cuộc đời của những người đang sống trong đó, và sẽ thất bại trong sứ mạng đem Tin Mừng đến tận cùng trái đất.

Điều này cũng không loại trừ mỗi Kitô hữu, mỗi tu sĩ trong vị thế của mình, cho phép mình đứng bên ngoài của ngã tư truyền thông, nơi mà nhiều người đang cố xây dựng nên một cái gì đó cho mình và cho người khác.

"Mạng kỹ thuật số có thể là nơi đầy tình người, không phải là một hệ thống các đường dây điện, nhưng là hệ thống con người."[9] -ĐGH Phanxicô.

III - Kitô hữu dùng truyền thông để:

1- Phục vụ cho sự thật

Trong một thế giới truyền thông hôm nay, những nhà truyền thông Kitô hữu đang phải đối diện với vấn đề tin giả (fake news), cũng như phải trải qua thách đố của việc tường thuật, đưa tin, đăng tải tin trong một xã hội được xem là thời kỳ ” hậu sự thật/ hậu chân lý – post-truth”. Đây là một hệ lụy của việc ra đời Internet, cùng với sự gia tăng mạnh mẽ các loại phương tiện truyền thông đại chúng, truyền thông xã hội. Chính sự gia tăng này đã phần nào gây áp lực lên những người làm truyền thông trong một thế giới cạnh tranh nguồn tin và thu hút khán thính giả. Chính do những áp lực này, những công ty truyền thông, những cá nhân làm truyền thông bắt đầu cho ra những tin tức giả mạo nhằm để cạnh tranh, và dẫn đến một sự thỏa hiệp vô hình của việc kiểm tra thực tế, sự thật của tin được đăng.

Bên cạnh đó, với những mục đích khác nhau về kinh tế, chính trị…những cá nhân và tổ chức làm truyền thông cũng dây dưa vào những tin giả, tạo nên một dòng chảy ô nhiễm trong thế giới truyền thông, khi mà cách thức “trộn lẫn” khá tinh vi giữa phần trăm tin giả trong số tin thật được đăng tải, hay xuất bản. Đó là một thứ truyền thông bẩn, mà chỉ có những người thiếu nhận thức hay là nô lệ cho kẻ dối trá mới có thể tạo nên một luồng thông tin trái chiều, đánh lừa người khác, đôi khi dẫn đến hậu quả xấu, và nguy hiểm. Thứ truyền thông sai lệch giả trá cho thấy một nền văn hóa đang đánh mất dần ý thức về chân lý và sự thật, nên sẵn sàng bóp méo hình ảnh, tin đăng để hòng đạt tới mục đích mà kẻ xấu nhắm tới.[10]

Chính trong một thế giới truyền thông với những cạm bẫy của truyền thông sai sự thật, những Kitô hữu, khi sử dụng mạng xã hội, họ cũng bị cuốn vào theo trào lưu của tin giả, có thể vừa là nạn nhân nhưng cũng gánh vai trò chủ mưu để đánh lừa anh chị em mình.

Vì thế, truyền thông cho chân lý, sự thật phải được người Kitô hữu nắm lấy, chọn lấy và thực hiện ngay trên trang mạng xã hội họ đang dùng. Họ phải có trách nhiệm với tin họ đăng, hay chia sẻ, nghĩa là về tính sự thật của nội dung họ sử dụng. Nhà truyền thông Kitô hữu không được phép nói sai sự thật, hoặc nói một nửa sự thật, nhưng là phải phục vụ cho sự thật một cách hoàn toàn. Họ phải một nhà truyền thông của sự thật dưới ngòi bút, bài đăng, hình ảnh mà họ tải xuống hay chia sẻ. Sẽ không thể biện hộ vì mục đích tốt mà quên đi sự thật cần được tôn trọng ngay cả khi chúng ta đăng trở lại bản tin, hình ảnh của người khác trên “căn nhà mạng xã hội” của mình. “Hễ có thì nói có, không thì nói không. Thêm thắt điều gì là do ma quỷ.” (Mt 5,37)

Bởi sự thật đến từ Thiên Chúa và sẽ chống lại bất kỳ sự dối trá nào trong cách thức truyền thông, cho dẫu nó có tinh vi thế nào đi chăng nữa. Và như vậy, khi người Kitô hữu là một nhà truyền thông phục vụ cho sự thật, và quà tặng của họ sẽ là phúc lành từ Thiên Chúa, bởi họ làm truyền thông sạch, khởi đi từ một tâm hồn trong sạch, không bị nhiễm uế bởi thứ truyền thông bẩn, thứ truyền thông của sự giả dối (x. Mt 5,8)

"Mỗi người, trong vai trò và trách nhiệm của mình, được kêu gọi cần phải chú trọng trong việc gìn giữ đạo đức truyền thông ở mức độ cao nhất, và cần tránh những gì gây nên những nguy hại nhiều: thông tin sai lạc, nói xấu, vu khống. Cần phải giữ những đạo đức trong truyền thông." (ĐTC Phanxicô)

2- Phục vụ cho một nền văn hóa sự sống:

a/ Vì lợi ích của con người:

Truyền thông phải lấy con người làm tâm điểm và phải phục vụ cho lợi ích, tiến bộ của con người.[11] Điều này có nghĩa là họ phải loại trừ ngay ra khỏi truyền thông những gì làm nguy hại hay không làm thăng hoa giá trị nhân phẩm của con người, của bản thân mình hay của người khác.

Người Kitô hữu không thể dùng mạng xã hội để bắt nạt người khác (cyberbulling) mà phần đa là giới trẻ và đôi khi cả những người thuộc giới trung niên vẫn hành động. Vẫn có đó những hình thức dùng mạng xã hội để buôn bán người, thao túng, bóc lột tiền bạc, tình dục của ai đó, hay làm nhục người khác, không tôn trọng phẩm giá con người mà Thiên Chúa ban tặng cho từng người. Ngay cả khi người Kitô hữu dành hàng giờ để lướt cái điện thoại thông minh, kiểm tra feeding của Facebook hay tin nhắn liên tục…là lúc đó, chúng ta đã rơi vào trạng thái của sự nghiện ngập, quy kỷ hơn là quy về tha nhân. Cách nào đó, trong cách thế này, người Kitô hữu sẽ đánh mất dần sự giao tiếp tương tác với người khác, tạo nên những mối quan tâm ảo trên mạng xã hội hơn là làm phong phú lên những tương quan thực của đời thường.[12]

"Con người nhân bản và cộng đồng nhân bản là cùng đích và là sự đo lường việc sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội; truyền thông phải là từ con người đến con người cho sự phát triển tổng thể của con người"[13]

b/ Mở đường cho những cuộc gặp gỡ, hiệp nhất, đối thoại đích thực

Ngày càng nhiều người trẻ, cả những người trung niên, hay có tuổi cũng có những tài khoản mạng xã hội, mà nơi đó, họ nghĩ sẽ gặp gỡ, trò chuyện với những người bạn mới quen, với gia đình, bạn bè của mình, hay cả với những người mà họ chỉ biết được người đối diện qua avatar ảnh.

Thế nhưng, nơi những ngã tư đường phố của mạng xã hội hôm nay, ngày càng nhiều người dường như trở nên dễ nổi nóng, thô lỗ hơn trong lời nói, dễ gây hấn với người khác vì chính kiến, quan điểm trong nhiều lãnh vực, bao gồm cả tôn giáo. Xem ra cư dân mạng xã hội không trang bị cho mình một cách thức gặp gỡ thực với những con người mà họ giao tiếp trên mạng xã hội, trong thế giới truyền thông hiện đại này. Họ biến những “quảng trường mạng xã hội” để trở thành nơi phá hủy những cách thức đối thoại đi tìm tiếng nói chung giữa con người với nhau, tìm ra một cách thức đối thoại chân thành ngay cả trong những khác biệt, để dần đi tới sự hiệp nhất trong yêu thương.

Cần phải có đó một ngôi nhà truyền thông, khi nối mạng với nhau, con người có thể gặp gỡ nhau trong thân tình, có thể chia sẻ cho nhau mọi vấn đề, gặp gỡ và đồng hành với nhau trong những chặng đường của cuộc sống. Ngay cả khi chúng ta chỉ trao đổi với người khác qua mạng kỹ thuật số, nhưng nơi đó vẫn phải là nơi chúng ta có được không gian để gặp gỡ con người cụ thể, như diện đối diện (face-to-face), chứ không phải là những mối tương quan ảo, với những con người ảo, trên một mạng xã hội ảo. Và như vậy, truyền thông sẽ trở thành công cụ hữu hiệu để con người có thể biểu tỏ ra được sự tốt lành, sự thật trong tâm hồn, suy nghĩ của họ với người khác. "Mạng kỹ thuật số có thể là nơi đầy tình người, không phải là một hệ thống các đường dây điện, nhưng là hệ thống con người."[14]

Nhưng đừng quên thách đố đòi buộc một nhà truyên thông mang danh Kitô hữu phải huấn luyện chính mình để có được sự nhạy bén, đủ tinh tế, hiểu chính xác được tín hiệu phát đi từ thông điệp của người khác, và đáp trả lại thông điệp của tha nhân bằng một tình yêu thương, quan tâm chân thành với những người họ giao tiếp nơi “ngã tư đường phố của mạng xã hội”.

"Chúng ta phải có khả năng, có thể đối thoại với những nam, nữ của ngày hôm nay...Chúng ta bị thách đố trở nên những con người có chiều sâu, biết lưu tâm đến những gì đang xảy ra xung quanh chúng ta và có sự nhạy cảm về mặt tinh thần. Đối thoại có nghĩa là tin rằng " người khác" có cái gì đó có giá trị, tốt lành để nói, và dành cho họ khoảng trống để họ bày tỏ quan điểm của họ."[15] -ĐTC Phanxicô -

c/ Truyền thông “tin vui”, cổ võ cho một nền văn hóa sự sống

Khi mà nền văn hóa kỹ thuật số lôi cuốn con người ngày càng đi vào vòng xoáy của những cái xấu, ác, vô cảm, đánh mất đi những tương tác thân thiện giữa con người với nhau những điều tốt lành trong tâm hồn, thì nơi đó đang hình thành một thứ văn hóa chết.

Văn hóa chết đẩy con người đi tới chỗ thích câu like bằng những tin tức xấu, những hình ảnh quái dị của sự ác, ngay cả với những lời nói thô lỗ, hành động thiếu tính nhân văn, cổ súy cho những hành động vô luân, suy đạo đức…ngay trên những “tường” mạng xã hội của họ và của người khác.

Vì thế, trước thực trạng thực tế của thế giới truyền thông đang nghiêng chiều nhiều hơn về một văn hóa của sự chết, thì trong chính mỗi dòng trạng thái đăng lên, hay mỗi lời bình luận được phát tín hiệu, mỗi nhà truyền thông với tư cách là Kitô hữu, không thể quên đi mục đích của truyền thông là phục vụ cho sự thiện, mang tính nhân văn, trao tặng cho thế giới cư dân mạng những điều tốt lành, niềm vui, và sự bình an. Và đó cũng là cách mà họ dùng truyền thông để xây dựng được cái đẹp trong cuộc sống: Đẹp trong lối suy nghĩ, lời bình luận, đẹp trong tất cả những gì giúp cho con người, xã hội nhận ra vẻ đẹp của Thiên Chúa đang tiềm ẩn trong cách chúng ta dùng truyền thông, của một nhà truyền thông cho Chúa Kitô đang sống.

Do vậy, một nhà truyền thông cho Chúa Kitô đang sống phải là những người đăng tin vui, những điều tốt lành, bình an ngay trong những lời nói, những hình ảnh họ sẻ chia để kiến tạo được một cộng đồng mạng trong yêu thương mà họ phải thực hiện khi sử dụng truyền thông với mạng xã hội trong tư cách cá nhân hay tập thể.

"Thế nên tôi muốn góp phần vào việc tìm kiếm một phong cách truyền thông rộng mở và sáng tạo, một phong cách không bao giờ tìm cách làm cho cái ác trở nên hấp dẫn nhưng tập trung vào các giải pháp và truyền cảm hứng cho người tiếp nhận thông tin đến với các thông tin một cách tích cực và có trách nhiệm. Tôi kêu gọi mọi người hãy cung cấp cho con người ngày nay những câu chuyện thực chất là những ‘tin vui’.“[16] -ĐTC Phanxicô .

Và trên hết tất cả,

Kitô hữu phải trở nên nhà truyền thông cho TIN VUI đich thực là CHÚA KITÔ ĐANG SỐNG.

Trên mọi tin vui, và là tin vui tuyệt đỉnh, người Kitô hữu phải là nhà truyền thông cho TIN VUI đich thực là CHÚA KITÔ ĐANG SỐNG. Họ được kêu gọi để mang Tin Vui đến khắp nơi, tận cùng bờ cõi trái đất, đảm bảo rằng Tin Mừng đã vươn đến và chạm tới mọi trái tim của con người trong mỗi vùng, miền trong thế giới này. Sứ điệp này cùng với những gì mà chúng ta tín thác- Tin Vui này- chính là một Con Người, ĐỨC GIÊSU KITÔ, một Chúa Kitô đang sống thực sự giữa thế giới, và con người thời đại này.

Và như Đức Thánh Cha Phanxicô nói với người trẻ và cộng đồng Dân Chúa trong Tông huấn Christus Vivid – Chúa Kitô đang sống rằng “ Chúa Kitô đang sống và người muốn các con được sống” (số 1), Mọi người ấy sẽ là bất cứ ai chúng ta gặp trên trang mạng xã hội, dù khác tôn giáo, màu da, dù là người thân hay kẻ thù của chúng ta, tất cả đều là con cái của Thiên Chúa và Người muốn họ được sống trong cách thức chúng ta đối xử với họ như trong cùng một gia đình nhân loại, mà Thiên Chúa là Cha.

Vậy thì lẽ nào,

Người Kitô hữu lại có thể dùng truyền thông mà không để ý đến sứ mạng quan trọng này khi họ hằng ngày lướt web, tin nhắn, các tin nổi bật, đăng, tải mọi nguồn tin, hình ảnh?

Sr. Teresa Ngọc Lễ, Dòng Đa Minh Thánh Tâm

( Bài đã đăng trên Nội san Thần Học- Mục vụ- Tu Đức của LTS Thành phố, số 96)